Καρκίνος του μαστού και θεραπεία: Ο στόχος της ακτινοθεραπείας
Η ακτινοθεραπεία σε οποιαδήποτε περιοχή του σώματος, σημαίνει εναπόθεση ενέργειας σε αυτό. Ειδικά για το µαστό, είναι µία θεραπεία που κυρίως στοχεύει στο να αποστειρώσει το µαστό µετά από µία χειρουργική επέμβαση που είναι περιορισμένη και ο μαστός έχει διατηρηθεί. Εάν χρειαστεί, θα προηγηθεί η χημειοθεραπεία και αφού ολοκληρωθεί, σε περίπου 4,5 έως 6 µήνες, ακολουθεί η ακτινοθεραπεία.
Σκοπός της ακτινοθεραπείας είναι να σκοτώσει… μικροσκοπικές εστίες που έχουν παραμείνει στο µαστό που δεν αφαιρέθηκε και έτσι να μειώσει σημαντικά την πιθανότητα να επανεμφανισθεί η νόσος στην περιοχή. Η μείωση αυτή ανέρχεται στις 2-3 φορές, δηλαδή μειώνεται στο 1/3.
Η διάρκειά της είναι 30 εργάσιμες ημέρες, γίνεται από ∆ευτέρα έως Παρασκευή και κατόπιν, η ασθενής μπαίνει σε ένα πρόγραµµα παρακολούθησης, συνήθως από τον χειρουργό της, µε τον οποίο θα επιβεβαιωθεί ότι η νόσος δεν επανεμφανίζεται.
Η ακτινοθεραπεία, σαν ενέργεια, χτυπάει τα κύτταρα και επιφέρει κάποιες βιολογικές αλλαγές κυρίως στο DNA. Έτσι, τα κύτταρα (είτε καρκινικά είτε υγιή) εκτρέπονται από τη φυσιολογική τους μορφή και πεθαίνουν. Ο τρόπος όμως που χορηγείται η ακτινοθεραπεία σε ημερήσια κλάσματα, είναι φιλικός για τα φυσιολογικά κύτταρα, τα οποία από τη μία µέρα στην άλλη προλαβαίνουν να επιδιορθώσουν ένα μέρος από τη βλάβη που προκάλεσε η ακτινοβολία. Αντιθέτως, τα καρκινικά κύτταρα δεν έχουν αυτή την ικανότητα, άρα η δόση αθροίζεται.
Έτσι, µετά από 30 εφαρμογές, υπάρχει ένα θεραπευτικό όφελος. Αυτό σημαίνει ότι η ζημιά που προκλήθηκε στα καρκινικά κύτταρα είναι πιο μεγάλη από τη ζημιά που προκλήθηκε στα υγιή κύτταρα (η οποία είναι επανορθώσιμη και σε ελάχιστες περιπτώσεις αφήνει µόνιµη επίπτωση στο σώμα της γυναίκας). Είναι λοιπόν µία θεραπεία ανεκτή, µε ήπιες αντιδράσεις στη διάρκεια της χορήγησής της, οι οποίες περνούν 2-3 εβδομάδες µετά την ολοκλήρωση της.
Εάν µία γυναίκα δεν µπορεί να χειρουργηθεί, διότι η νόσος είναι εκτεταμένη ή γιατί υπάρχουν άλλοι ιατρικοί λόγοι, όπως σοβαρά προβλήματα υγείας, θα γίνει πρώτα η χημειοθεραπεία (εφόσον υπάρχει αυτή η δυνατότητα) και µετά θα ακολουθήσει η ακτινοθεραπεία. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ακτινοθεραπεία έχει σαν σκοπό να συρρικνώσει το μέγεθος του όγκου και σε ορισμένες περιπτώσεις, να πετύχει και την εξαφάνισή του.
Αυτό είναι θέμα ακτινοευαισθησίας, μιας παραμέτρου που δεν µπορούµε να μετρήσουμε εκ των προτέρων, αλλά κρίνουμε από το αποτέλεσμα που επιφέρει η ακτινοθεραπεία στον όγκο. Υπάρχουν λοιπόν περιπτώσεις, στο 15-20% των ασθενών, που δεν μπορούν να χειρουργηθούν και υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία στην διάρκεια της οποίας µπορεί να παρατηρηθεί η εξαφάνιση του όγκου.
Βέβαια, η εξαφάνιση του όγκου δεν είναι συνυφασμένη µε την ίαση, γιατί µπορεί ελάχιστα κύτταρα να επιβιώσουν, να µην είναι ορατά στις εξετάσεις, αλλά µετά από μερικά χρόνια να πολλαπλασιαστούν και να δώσουν μία υποτροπή.
Όμως, υπάρχει ένα ποσοστό, γύρω στο 15% των ασθενών που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία χωρίς να έχουν χειρουργηθεί, στο οποίο η νόσος δεν ανιχνεύεται µετά την εφαρμογή της ακτινοθεραπείας.
Η Ακτινοθεραπεία γίνεται καθημερινά, ∆ευτέρα µε Παρασκευή. Είναι δηλαδή 5 θεραπείες την εβδομάδα. Αυτή η συχνότητα ισχύει για τις περισσότερες περιπτώσεις, αν και η θεραπεία εξατομικεύεται.
Η ασθενής κατά την διάρκειά της βρίσκεται σε άριστη κατάσταση. Μόνο στο τέλος, τις τελευταίες 2 εβδομάδες έχει έναν ερεθισμό στο δέρμα. Ο ερεθισμός αυτός, σε λίγες περιπτώσεις, είναι ενοχλητικός, µπορεί να ελαχιστοποιηθεί µε χορήγηση κατάλληλων αλοιφών, 2 εβδομάδες µετά την ολοκλήρωση της ακτινοθεραπείας.
Η ασθενής µπορεί να εργάζεται, αλλά δεν θα πρέπει να υπερβάλλει ή να κάνει επαναλαμβανόμενες κινήσεις, για να µην πρηστεί το χειρουργημένο χέρι και ερεθιστεί το δέρμα από την τριβή µε τα ρούχα. Όσον αφορά την διατροφή δεν υπάρχει ιδιαίτερος περιορισμός.
Η σύγχρονη τεχνολογία ελαχιστοποιεί τις πιθανότητες επιπλοκών. Βεβαίως δεν τις μηδενίζει. Οι επιπτώσεις αφορούν στην καρδιά και στον πνεύμονα που είναι κάτω από το µαστό. Ωστόσο, η τεχνολογία µας επιτρέπει να επιλέγουμε µε ακρίβεια χιλιοστού το πού θα χτυπήσει η δέσμη, έτσι ώστε να περιλαμβάνουμε το µαστό και να προστατεύουμε τα όργανα που βρίσκονται από κάτω. Η πιθανότητα για κάποια βλάβη, πάντως, είναι μικρότερη από 2-3%.
Με το πέρας της θεραπείας η ασθενής μπορεί να τεκνοποιήσει, αλλά καλό θα είναι να περάσει ένα διάστημα από τις θεραπείες για να επιβεβαιώσουμε ότι δεν υπάρχει υποτροπή και να εξαφανιστούν οι επιπτώσεις των φαρμάκων από τις ωοθήκες.
Καταβάλλεται πολύ μεγάλη προσπάθεια από την επιστημονική κοινότητα όσον αφορά ελπιδοφόρες έρευνες για την ακτινοθεραπεία στον μαστό και αναμένονται ενδιαφέροντα αποτελέσματα.